İstanbul’un Marul Bayramı şehre döndü! Yedikule’nin dillere destan yağlı marulu adına Mayıs aylarında düzenlenen bayram, Slow Food / Fikir Sahibi Damaklar öncülüğünde seneler sonra ilk kez gerçekleşecek. 7-10 Mayıs arasında düzenlenecek bir dizi etkinlikle gözler varlığını korumak için direnen Yedikule Bostanları’nda olacak.
Yedikule Bostanları’nda neler oluyor?
Yedikule Bostanları, 2013 Temmuz ayından beri molozlarla örtülü bir şekilde, hakkında bir türlü karara varılamayan, 1500 yıllık tarihe sahip tarım alanını koruma konusunda direnen insanların kararlı ve istikrarlı mücadelesi sayesinde, ivedilikle beton dökülüp planlanan “park projesi“nde de yol alınamayan bir değişik denge durumunda. Bu denge de oldukça hassas bir denge. Süreçte Yedikule Bostanları’nın aleyhine veya lehine bir hamle olamazken, her ne kadar “şehrin göbeğinde” de olsa gözden ırak olan bu kültürel mirasımıza ve İstanbul’un en önemli değerlerinden birine dikkat çekmek için bir hareketlilik hep var.
Yedikule Bostanları’nı Koruma Girişimi kolaylaştırıcılığı ile kurulan ve korkuluk yapımından İstanbul’un kentsel tarım alanlarına, arkeobotani atölyesiyle bostanlarda tarihin izini sürmekten Osmanlı’dan günümüze bostancıların kullandığı geleneksel tarım ilaçlarına kadar her şeyin konuşulduğu, bir hafızanın aktarıldığı Tarihi Yedikule Bostan Okulu bu hareketliliklerin önemli bir parçası. İki senedir Toprak Ana Günü’nü bostanlarda yaptığı bir etkinlikle kutlayan Slow Food / Fikir Sahibi Damaklar da hız kesmeden bostanları gündemde tutmaya çabalan bir diğer akım. Bu arada henüz karşılaşmadıysanız Slow Food / Fikir Sahibi Damaklar’ın açık mektubuyla çağrıda bulunduğu “Yedikule Bostanları’nın tarihi misyonu ve geleneksel fonksiyonu korunsun; Yedikule Bostanları tarım alanı olarak kalsın” imza kampanyasına buradan göz atabilir ve destek olabilirsiniz.
Marul Bayramı nereden çıktı?
Marul bayramı bir ‘icat’ değil, öncelikle bunu belirtmekte fayda var. İstanbul’un bostanları orada yetişen ürünlerin lezzetiyle anılır. Yedikule Bostanlarının bu lezzetli ürünü tarihsel olarak bakıldığında yağlı maruludur. ‘Tarihsel olarak’ demek zorundayım, çünkü artık yetişmiyor.
Marulun hikayesini Tarihi Yedikule Bostan Okulu’nda yaptığımız arkebotani atölyesinde, üç kuşak boyunca aynı bostanda ekim yapan Bostancı Ahmet Bey’den dinlemiştik: “Tohumumuzu kendimiz saklıyorduk. Ben marullara yetişemedim. O zamanlar bostanların altındaki bu yol yokmuş, 10 bin metrekare alandan bahsediyoruz. Hava kirliliği de tohumların yapısını çok etkiledi. O dönemde bostanlarda yapılan sulama da çok farklıymış. ‘Dönme dolap’ dediğimiz usulle sulama yapılıyor, ürün ihtiyacı olan bol suyu alabiliyormuş. Üretimde pazar kaygısı arttıkça ürün çeşitliliğine gitmek ve sulamayı değiştirmek zorunda kalınmış. Şu anda bu bostanlarda üretilen ürünlerin yazık ki yarısından fazlası organik değil. Alıcılarımız çok çeşitli; hal, esnaf, marketler… Ama pazar ihtiyacını karşılayabilmek için kullandığımız tohumlar da değişiyor yazık ki.” Bu arada ekimde kullanılan tohum ve gübre sorulduğunda öğreniyoruz ki önceleri gübre için inek yetiştirilirken çevreden kokudan dolayı şikayet ediliyor belediyeye. Belediyenin itirazı üzerine hayvan yetiştiriciliği ortadan kaldırılıyor, dışarıdan gübre getirilmeye başlanıyor ve tarımsal ilaçlar kullanılıyor.
Ne zaman kutlanmaya başladı bilemiyorum ama 30 Mayıs 1938 tarihli Cumhuriyet Gazetesi’ndeki bir yazının başlığı şöyle: Yedikule, dün marul bayramını tes’id etti (kutladı). Haberin fotoğrafına ve içeriğine bakıldığında bir yandan artık yetişmeyen marullar yenirken, şimdilerde dönüşüm baskısı altında olan Yedikule hastanesinin kuruluşu neş’e içinde kutlanıyor.
Marul Bayramı başlıyor!
İstanbul’u sev(e)mediğimiz bir ‘şey’e dönüştürüyorlar ve bu duruma seyirci kalmaya da pek niyetimiz yok. Romanları, tarih kitaplarını karıştırıp, İstanbul’da çekilen eski Türk filmlerini izleyip iç çekmenin de harekete geçirici bir etkisi olsa ne hoş olur! İstanbul’a sahip çıkmak, onu sevdiğimiz hali yapan her şeyine sahip çıkmak anlamına geliyor, Marul Bayramı hariç değil!
Hal böyleyken önce 8-9 Mayıs günlerinde olması planlanan ve fakat gittikçe zenginleşen haliyle paralel etkinliklerin de eklenmesiyle 7-10 Mayıs arasında İstanbul’un farklı noktalarında –ve elbette Yedikule Bostanları’nda- gerçekleşecek bir dizi etkinliğe herkes davetli ve aynı zamanda herkes ev sahibi.
Gün gün etkinlik programı şöyle:
7 Mayıs Perşembe
Saat: 18:00- 20:00
Yer: SALT Beyoğlu / Aciliyet Mektebi
‘İstanbul’un Marul Bayramı’na paralel bir etkinlik olarak, Tarihi Yedikule Bostanları Koruma Girişimi SALT Beyoğlu Aciliyet Mektebi’ne konuk oluyor.
Gelin aşağıdaki sorulara beraber cevap bulalım!
Somut mu Soyut mu?: Kültürel Miras
Yıldız Salman – Akademisyen, Mimar
Toprağın Altı mı Üstü mü?: Arkeoloji ve Yedikule Bostanları
Yiğit Ozar – Arkeolog
Marul mu Çimen mi?: Bostan ve Park
Aslıhan Demirtaş – Mimar
Bostancılar Olmadan Bostanları Korumak Mümkün mü?: Süreklilik ve Zanaat
Ahmet Öztürk – Bostancı,
8 Mayıs Cuma
Saat: 15:00-16:00
Yer: SALT Beyoğlu / Açık Bahçe
Fide Dağıtımı
Yedikule (kışlık) marulunu tanıyacak, tohumdan fideye öyküsü paylaşılacak ve gönüllülere yetiştirebilecekleri fideler dağıtılacaktır. Slow Food Youth Network aktivistleri ile birlikte düzenlediğimiz bu etkinliğimiz sadece lise öğrencilerine açıktır; onların coğrafyalarını tanımaları ve bu coğrafyanın bereketini sahiplenme yolunda bir muhabbet fırsatı olarak tasarlanmıştır.
Saat: 16:00-18:00
Yer: SALT Beyoğlu / Açık Sinema
Panel
Sula Bozis ve Turgut Kut aracılığı ile Yedikule’nin dönemler ve kültürler arasında geçen, onlarla katmanlanan 1500 yıllık yolculuğunu dinleyeceğiz.
9 Mayıs Cumartesi
Saat: 10:00-11:00
Yer: Surp Pırgiç Hastanesi karşısındaki Erey Çay Bahçesi
Söyleşi
Necdet Sakaoğlu ile İstanbul’un bahar şenliklerini, bu şenliklerin gerçekleştiği mesire yerlerini, bağ ve bostanları konuşacağız.
Saat:11:00-14:00
Tur
Faruk Pekin ve Hayri Fehmi Yılmaz rehberliğinde Yedikule’nin tarihi ve İstanbul’un kültürüne bir yolculuk. Bu etkinlik Kültür Bilincini Geliştirme Vakfı’nın katkısı ile düzenlenmekte olup ücretsiz, ancak katılım 30 kişi ile sınırlıdır (rezervasyon için müracaat: [email protected] adresi üzerinden mail gönderebilir veya mesai saatleri içerisinde 0212 347 2425 numaralı telefonu arayabilirsiniz).
Saat: 12:00-14:00
Yer: Yedikule Bostanları – Ahmet Öztürk Bostanı
Fide Ekimi
Yedikule (kışlık) marulunu tanıyacak, tohumdan fideye öyküsü paylaşılacak ve çocuklara evde, saksıda yetiştirebilecekleri marul fideleri dağıtılacaktır. Atlas Çocuk ve Yeryüzü Derneği ile birlikte yürüteceğimiz bu etkinliğimiz sadece 14 yaş altı çocuklara açıktır; onların coğrafyalarını tanımaları ve bu coğrafyanın bereketini sahiplenme yolunda bir muhabbet fırsatı olarak tasarlanmıştır (rezervasyon için müracaat: [email protected] adresine mail gönderebilir veya mesai saatleri içerisinde 0212 373 7722 numaralı telefonu arayabilirsiniz).
Saat: 12:00-14:00
Yer: Yedikule Bostanları – Ahmet Öztürk Bostanı
Tohum Takası
Yedikule (kışlık) marul tohumlarını takas edeceğimiz etkinliğe katılımınız beraberinizde bir bostan hikayesi, bir marul resmi ya da Yedikule maruluna dair bir anınızla olacaktır. Ricamız beraberinizde getireceğiniz bu bilgi, hikâye ya da resimleri takas masasında tohumlarımızla takas etmenizdir. Tohumları nasıl ekeceğiniz, nasıl yetiştireceğiniz ve nasıl tohum alacağınız da bu masadan sizlerle paylaşılacaktır.
Saat: 14:00-16:00
Yer: Yedikule Bostanları – Ahmet Öztürk Bostanı
Şölen
Evet, şölen! İstanbul’un tüm bahar şenliklerinde yenilen haşlanmış yumurta ve fasülye piyazı olacak soframızda ve elbette Musa Dağdeviren’in katkısı yemyeşil bir Nevruz Şerbeti
* 9 Mayıs Cumartesi günü gerçekleşecek tüm etkinliklerde Teneke Trampet de bizlerle olacak ve müzik yaparak muhabbetimize ritim katacak!
10 Mayıs Pazar
Saat: 12:00-14:00
Yer: Kuzguncuk Bostanı
Tohum ve Fide Ekimi
Yeryüzü Derneği ve Atlas Çocuk’la birlikte Kuzguncuk Bostanı’nda olacak ve her yaştan çocukla elimizi toprağa bulaştıracağız.
Etkinlikle ilgili tüm güncel bilgileri buradan takip edebilirsiniz.
Tarihi Yedikule Bostan Okulu, Slow Food / Fikir Sahibi Damaklar ve İstanbul’un Marul Bayramı‘nı sosyal medya üzerinden takip etmek isterseniz isimlerinin üzerine tıklayarak sayfalarına gidebilirsiniz.
Gelin, İstanbul’un Marul Bayramı’nda buluşalım.
